Autor: S. Grażyna Dryjańska OSCCap z Brwinowa
W ciągu wieków prawdziwa duchowość św. Klary szła właściwie w zapomnienie, zmieniały się obowiązujące w klasztorach ustawy, ale ponieważ pierwotna inspiracja była inna, rozwijały się one raczej zgodnie z jej duchem. Nie brakowało też prób powrotu do autentycznej duchowości franciszkańskiej i klariańskiej, zarówno wśród braci jak i sióstr. Jedną z takich reformatorek była św. Koleta. Napisane przez nią konstytucje przyjęła w XVI w. Sługa Boża Laurenta Longo. Była ona najpierw tercjarką franciszkańską, wpływową i zamożną osobą. Ona to bardzo wspomogła braci kapucynów w początkach ich reformy, kiedy chcieli wrócić do pierwotnych ideałów św. Franciszka. Laurenta początkowo opiekowała się chorymi w założonym przez siebie przytułku, później, wraz ze zgromadzonymi wokół niej siostrami założyła klasztor, pragnąc żyć duchowością św. Klary. Nową wspólnotę oddała pod duchowe kierownictwo kapucynów, stąd nazwa klaryski kapucynki.
W Polsce historia kapucynek jest związana z siostrami Felicjankami. Rok 1855 przyjmuje się za początek tego Zgromadzenia. Rozwijało się ono dynamicznie dzięki charyzmatycznemu kierownictwu M. Angeli i O. Honorata, kapucyna. Ojciec starał się kształtować zgromadzenie na wzór włoskich Kapucynek, akcentując modlitwę, ubóstwo, wyrzeczenie, samozaparcie, umartwienie.
Dzięki dużemu naciskowi położonemu na głębokie życie wewnętrzne „już w pierwszych początkach istnienia zgromadzenia – pisał O. Honorat – wiele spośród najstarszych sióstr zdawało się skłaniać więcej do życia bogomyślnego niż aktywnego”.
Początkowo idea utworzenia gałęzi klauzurowej budziła wątpliwości. O. Honorat widział z jednej strony autentyczne pragnienie życia kontemplacyjnego, cenił jego wartość, z drugiej jednak miał na względzie cel dla którego Felicjanki powstały i rzeczywiste potrzeby społeczne. Utwierdzony jednak przez O. Prokopa Leszczyńskiego i innych przyjaciół uznał to pragnienie sióstr za Boże natchnienie. O utworzeniu osobnego klasztoru nie mogło być mowy. Ostatecznie zdecydowano więc wyłonić przez głosowanie grupę 11 sióstr (spośród 100 chętnych), które miały żyć w wydzielonej, odizolowanej części warszawskiego domu Felicjanek, by wspierać modlitwą i pokutą ich dzieła. Uroczystego zamknięcia klauzury dokonano już 4 października 1860 r.
Jeszcze w tym samym roku siostry otrzymały ustawy opracowane przez O. Honorata na podstawie konstytucji rzymskich kapucynek, w których widniał już oficjalny podział na dwie gałęzie: klauzurową i czynną. Wyraźną wolą O. Honorata była jednak ich pełna jedność.
Choć siostry klauzurowe faktycznie żyły jak Kapucynki, według II Reguły, to jednak formalnie pozostawały III Zakonem św. Feliksa, a to ze względu na sytuację polityczną w której niedorzecznością byłoby ślubowanie ścisłej klauzury, a nawet czynienie profesji wieczystej, siostry co roku ponawiały swe przyrzeczenia. O. Honorat tytułował je: „Siostry Zakonu św. Feliksa w klauzurze żyjące” lub po prostu „Felicjanki w klauzurze żyjące”.
Po wybuchu powstania styczniowego w 1863r., siostry włączyły się w nie poprzez szczególną modlitwę o odrodzenie Polski, trwała nieustanna adoracja, podejmowały różne praktyki w celu wynagrodzenia za winy narodu. Upadek powstania i związane z tym represje dotkliwie dotknęły siostry. W kraju panowała bieda, rząd na dodatek zabronił kwesty, co dla sióstr oznaczało głód i nędzę. W końcu 17 grudnia 1864 r. odczytano felicjankom dekret kasacyjny. 18 Sióstr klauzurowych zostało przewiezionych do klasztoru Bernardynek w Łowiczu z zakazem przyjmowania kandydatek. Zgodnie z decyzją O. Honorata dołączyła do nich Matka Angela. Sytuacja w Łowiczu była bardzo trudna zarówno pod względem materialnym i bytowym jak i duchowym. Wśród sióstr coraz częściej pojawiało się pytanie czy istnienie ich Zakonu jest wolą Bożą, nastąpiły pierwsze odejścia. Na dodatek M. Angela w maju 1866 r. wyjechała do Krakowa do nowozawiązujących się tam sióstr czynnych.
Dla O. Honorata natomiast sytuacja ta była znakiem woli Bożej, żeby siostry klauzurowe stanowiły osobne Zgromadzenie. Zezwolił więc na prywatne ślubowanie życia według II Reguły. W 1870 r. udało mu się przybyć do Łowicza i wtedy to, wraz z przyjęciem konstytucji ułożonych przez Ojca, siostry przyjęły nazwę Klarysek Kapucynek.
Poza naciskiem na obserwancję, klauzurę, życie wspólne, ascezę i ubóstwo, charakterystyczną cechą tych Konstytucji jest aspekt maryjny. Jeszcze w Warszawie, 2 sierpnia 1864 r. siostry obrały sobie Niepokalaną za najwyższą przełożoną, Ojciec Honorat natomiast złożył zgromadzenie w Jej Sercu, w którym, jak pisze, „zostało ono poczęte, zrodzone i na zawsze zostawać powinno”.
W tym samym czasie przyjechała do Łowicza s. Bronisława Łempicka, felicjanka pozostająca w ukryciu. Ponieważ jej wstąpienie do klauzury było wówczas niemożliwe udała się do namiestnika rządu rosyjskiego w Królestwie Polskim z prośbą o klasztor dla Kapucynek. I rzeczywiście siostry otrzymały wtedy klasztor w Przasnyszu. Było to wydarzenie przełomowe. Pomimo dalszego zakazu przyjmowania kandydatek, Ojciec Honorat od razu wszczął starania o ich kanoniczne zatwierdzenie. W Rzymie miała się tą sprawą zająć s. Bronisława. Ponieważ nie mogła ona wstąpić do Przasnysza, wyjechała do Rzymu, by tam odbyć formację w klasztorze Kapucynek, a następnie wrócić do kraju i założyć nowy klasztor w Galicji. W ten sposób powstała wspólnota w Kętach. Początkowo bardzo życzliwie przyjęta przez bpa Dunajewskiego, później miała wiele trudności ze strony jego następcy, bpa Jana Puzyny, tak że ostatecznie, za zgodą Ojca Ho
norata, połączyła się z Franciszkankami od Najświętszego Sakramentu (obecnie Klaryski od Wieczystej Adoracji).
Niedługo trzeba było czekać na pierwsze widome owoce wierności i zawierzenia sióstr i O. Honorata Opatrzności Bożej i opiece Maryi. Wkrótce siostry otrzymały kościelne zatwierdzenie i pozwolenie na składanie ślubów jako tercjarki franciszkańskie. Były chronologicznie pierwszym Zgromadzeniem Ojca Honorata, które otrzymało kościelne zatwierdzenie, a jednym z ważniejszych jego zadań stało się później wspieranie modlitwą innych jego córek i synów.
Gdy w 1872 r. Ojciec Honorat odwiedził siostry przekonał się o wysokim poziomie ich życia. Wciąż jednak nie wolno było przyjmować kandydatek, nie powiodły się próby tajnego wstąpienia kilku dziewcząt. Mimo nieuchronnego powolnego wymierania zgromadzenia, siostry wierzyły i starały się być wierne swemu powołaniu. Wreszcie 7 staruszek doczekało się ukazu tolerancyjnego z 1905 r. Wstąpiło wówczas w krótkim czasie 5 kandydatek. Ukaz ten wkrótce cofnięto, ale przybycie pięciu młodych sióstr było koniecznym zastrzykiem wzmacniającym zgromadzenie. Ostateczne cofnięcie zakazu nastąpiło dopiero w 1914 r.
W 1926r. siostry otrzymały pełne zatwierdzenie przez Stolicę Apostolską jako „Mniszki Klaryski Kapucynki II Zakonu św. Franciszka Reguły św. Klary”. W ten sposób zostały już formalnie włączone do Zakonu Klarysek Kapucynek. Dopiero jednak w 1927 r. został ogłoszony ujednolicony tekst Konstytucji dla całego Zakonu, dotychczas bowiem każdy klasztor mógł mieć własne ustawy.
W czasie II wojny Światowej było już 36 sióstr. W 1941 r. zostały one wywiezione do obozu w Działdowie gdzie zmarła s. Teresa Kowalska, która ofiarowała swe życie za wolność sióstr. Została beatyfikowana w Warszawie w 1999 r. przez papieża Jana Pawła II w gronie męczenników wojennych. Dwa tygodnie po jej śmierci siostry zostały uwolnione, ale do klasztoru mogły wrócić dopiero po wojnie. Po koniecznych remontach 2 kwietnia 1945 r., w czwartą rocznicę wywiezienia i jednocześnie w drugi dzień Świąt Wielkanocnych, odbyło się ponowne poświęcenie klasztoru i zamknięcie klauzury.
Okres powojenny to czas dynamicznego rozwoju. W setną rocznicę utworzenia klauzury, w 1960r., było już 48 sióstr. Zaczęły powstawać nowe fundacje: 1961 w Ostrowie Wielkopolskim, 1975 w Szczytnie, 1976 w Brwinowie, 1989 w Krakowie.
Najważniejszym jednak wydarzeniem tego okresu był Sobór Watykański II i jego odnowa Kościoła, a w nim życia zakonnego. W skali Zakonu najważniejszym wydarzeniem było zatwierdzenie i wydanie w 1986r. nowych konstytucji opartych bezpośrednio na Regule i Testamencie św. Klary. Polskie ich tłumaczenie ukazało się w 1990r.
W Polsce bardzo ważnym elementem odnowy jest zacieśnienie współpracy z Braćmi Kapucynami. Obecnie wszystkie klasztory, z wyjątkiem krakowskiego, są pod jurysdykcją Prowincjała Kapucynów.
Jeżeli chcesz wesprzeć Siostry:
Klasztor Mniszek Klarysek Kapucynek
ul. Kępińska 57
05-840 Brwinów
20 1020 1055 0000 9002 0015 2769
Więcej o Zgromadzeniu na stronie Brwinów – Siostry Klaryski Kapucynki